1 sierpnia 1944 r. wybuchło Powstanie Warszawskie. Punktualnie o godzinie 17:00 (tzw. Godzina "W") jednostki Okręgu Warszawskiego AK wraz z oddziałami dyspozycyjnymi KG AK zaatakowały wojska niemieckie stacjonujące we wszystkich dzielnicach okupowanego miasta. Armii Krajowej udało się zająć część Warszawy, jednak strategiczne punkty pozostawały pod niemiecką kontrolą. Radziecka strona konsekwentnie odmawiała udzielenia pomocy powstańcom.
Po 63 dniach wyniszczającej walki, 3 października 1944 roku, Powstanie Warszawskie zakończyło się kapitulacją i niemalże zrównaniem stolicy z ziemią.
Szacuje się, że po polskiej stronie walczyło łącznie około 50 tys. żołnierzy - kobiet i mężczyzn - często nieuzbrojonych. W trwającym 63 dni powstaniu, mimo heroicznej postawy, wielu z nich straciło życie. W wyniku masakr urządzanych przez oddziały niemieckie, zginęło 150-180 tys. cywilów. Najwięcej cywilów zostało zamordowanych w trakcie dwóch pierwszych tygodni Powstania, gdy obowiązywał rozkaz Hitlera o eksterminacji ludności Warszawy. Po stronie niemieckiej zginęło około 10 tys. hitlerowców.
Od 2010 roku "w hołdzie bohaterom Powstania Warszawskiego – tym, którzy w obronie bytu państwowego, z bronią w ręku walczyli o wyzwolenie stolicy, dążyli do odtworzenia instytucji niepodległego Państwa Polskiego, sprzeciwili się okupacji niemieckiej i widmu sowieckiej niewoli zagrażającej następnym pokoleniom Polaków" obchodzony jest Narodowy Dzień Pamięci Powstania Warszawskiego.