Mikołajki to stałe święto przypadające 6 grudnia obchodzone ku czci św. Mikołaja, biskupa Miry.
Święty Mikołaj żył w III lub IV wieku. Był bogaty, jednak cały swój majątek oddał potrzebującym i został biskupem. Według legendy sąsiad Mikołaja przez szyderstwa względem kapłana został ukarany przez Boga i utracił swój dobytek. Skrajna bieda spowodowała, że zdecydował się sprzedać swoje trzy córki. Jednak nikt nie chciał ich poślubić bez posagu. Mikołaj, chcąc pomóc dziewczętom, podrzucił pieniądze na wiano dla każdej z nich. Mikołaj jest patronem cukierników, pielgrzymów, studentów oraz panien szukających męża.
W mitologii nordyckiej również pojawia się odpowiednik świętego Mikołaja. Odyn, najwyższy z bogów, zimą wkładał do butów prezenty grzecznym dzieciom, karał zaś nieposłuszne. Współcześnie istnieje mit którego autorem jest fiński dziennikarz, o tym, że Mikołaj żyje w Laponii w Wiosce Świętego Mikołaja. Jeszcze do niedawna po polskich wsiach krążyły opowieści, że jeśli św. Mikołaj znajdzie brudne buty w domu, zamiast prezentu, zostawi zgniłego ziemniaka.
Po raz pierwszy święto pojawiło się w IX wieku i było traktowane jako początek przygotowań bożonarodzeniowych. W średniowieczu święty Mikołaj w noc z 5 na 6 grudnia przynosił dzieciom prezenty. W ikonografii przedstawiany jest w szatach biskupich, a w ręku trzyma pastorał (symbol biskupiej władzy). Najbardziej znany wizerunek poczciwego staruszka z długą, białą brodą w czerwonym kubraczku powstał dopiero w 1932 roku w celach komercyjnych. Jego twórcą jest Fred Mizen, który został wykreowany na potrzeby kampanii reklamowej Coca-Coli.
Na Mikołajki organizowane są różne atrakcje, szczególnie dla najmłodszych. W szkołach i przedszkolach uczniów odwiedza Mikołaj i wręcza im cukierki. Coraz częściej także dorośli obdarowują się w pracy drobiazgami.
Obecnie tradycja ta jest podobna – dzieci otrzymują drobne upominki, podkładane najczęściej nocą przez rodziców. Niemal na całym świecie przed Mikołajkami dzieci piszą listy, w których proszą św. Mikołaja o prezenty. Szczególnie na Zachodzie popularne jest zostawianie podarków w specjalnych skarpetach, najczęściej zawieszonych na kominkach. W Belgii maluchy wierzą, że św. Mikołaj podróżuj nie w saniach ciągniętych przez renifery, a konno, dlatego przed domami wystawiają sianko oraz marchew i ziemniaki dla zwierząt. U naszych zachodnich sąsiadów panuje przekonanie, że niemiecki Sankt Nikolaus ma specjalną księgę, w której zapisane są dobre i złe uczynki dzieci. Dobre otrzymują prezenty, złe – rózgi. Na wschodzie to Dziadek Mróz odwiedza dzieci, jednak dopiero w Nowy Rok.
Ciekawostką jest, że w 1969 roku Mikołajki były dniem wolnym od pracy.